ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 8، آبان 1401 ، شماره پی در پی 78

تحلیل سبک‌شناسی منظومۀ «برزونامۀ کهن» اثر شمس‌الدین محمّد کوسج

صفحه (123 - 148)
کرم علیرضایی ، فرج‌الله موسوی (نویسنده مسئول)، علیرضا صالحی
تاریخ دریافت مقاله : شهریور 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آبان 1400

چکیده

زمینه و هدف: منظومۀ «برزونامۀ کهن» سرودۀ شمس‌الدین احمد میربن محمّد کوسج، یکی از شاعران سبک عراقی در قرن هشتم هجری است. شاعر در این منظومه به شرح رویدادهای مربوط به برزو، فرزند سهراب، و اطرافیان او پرداخته است. در این مقاله به بررسی سبکی و محتوایی اشعار شاعر از سه منظر زبانی، ادبی و فکری پرداخته شده است. سؤال اصلی پژوهش این است که مهمترین ویژگیهای سبکی شمس‌الدین محمّد کوسج در منظومۀ برزونامۀ کهن چیست؟

روش مطالعه: روش گردآوری اطلاعات در این مقاله بر اساس مطالعات کتابخانه ای بوده و تحقیق به شیوۀ توصیفی-تحلیلی انجام شده است.

یافته ها: کوسجی متناسب با سبک حماسه سرایی در ادبیات فارسی، منظومۀ برزونامۀ کهن را سروده و یکی از شاعران خوش قریحۀ سبک عراقی است که در پیروی از سبکهای شعری پیشین موفق بوده است.

نتیجه گیری: شاعر در سطح زبانی، از وزن متقارب مثمن محذوف و با بسامد بالا از قوافی و ردیفهای اسمی، فعلی، حرفی، قیدی و ضمیر استفاده کرده است. در سطح لغوی و نحوی کاربرد و استعمال پیشاوندها، پساوندها و لغات کهن، ترکی، یونانی ، واژههای خاص و اصطلاحات مختلف در شعرش دیده میشود. در سطح ادبی، متناسب با مضمون حماسی و تعلیمی، کاربرد انواع تشبیه، استعاره، جناس و بدیع معنوی، تناسب و اغراق فراوانی سبکی دارد. در سطح فکری در کنار مضمون حماسی، که موضوع اصلی آن است، به مضامین تعلیمی همچون مدح و ستایش، دنیاستیزی، شکوه و شکایت، نیایش و مناجات و اشاره به آداب و رسوم و باورهای کهن توجّه کرده است.

کلمات کلیدی
برزونامۀ کهن , شمس‌الدین محمّد کوسج , تحلیل سبک‌شناسی

• برزونامه (بخش کهن)، کوسج، شمس الدّین (1387)، تصحیح اکبر نحوی، تهران: میراث مکتوب.
• حماسه سرایی در ایران، صفا، ذبیح الله (1333)، تهران: امیرکبیر.
• خسرو و شیرین، نظامی گنجه ای، الیاس بن یوسف (1392)، با تصحیح و حواشی حسن وحیدی دستگردی، به
• کوش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
• سبک شناسی شعر پارسی از رودکی تا شاملو، غلامرضایی، محمد (1391)، تهران: جام.
• سبک شناسی نظریه ها، رویکردها و روشها. فتوحی، محمود (1391)، تهران: سخن.
• شاهنامه، فردوسی، ابوالقاسم (1379)، به تصحیح سعید حمیدیان، تهران: قطره.
• صور خیال در شعر فارسی. شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1370)، تهران: آگه.
• کلیات سبک شناسی. شمیسا، سیروس (1378)، تهران: فردوس.
• مقایسه ویژگیهای حماسی دو منظومه برزونامه و همای نامه، جعفری قریه علی، حمید؛ قاسم زاده، سیدعلی؛ و نجمایی، علی (1391)، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش33، صص 1-32.